پرولاکتین چیست؟
پرولاکتین یک هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز پستانی در مغز است.
این هورمون نقش مهمی در برقراری عملکرد پستان ها و تولید شیر در زنان دارد.
علاوه بر این، پرولاکتین در اشخاص مرد نیز وجود دارد، اما نقش آن در آن ها کمتر مشخص است.
وظایف اصلی پرولاکتین شامل موارد زیر می شود:
۱- تنظیم تولید شیر
پرولاکتین در زنان باردار تولید شیر پس از زایمان را تنظیم می کند.
این هورمون باعث افزایش تولید شیر توسط پستان ها و تخلیه آن به تغذیه کودک می شود.
۲- تنظیم دوره های تخمک گذاری
در دوره تخمک‌گذاری زنان، پرولاکتین سطح هورمون های جنسی را تنظیم می کند و می تواند در جلوگیری از تخمک گذاری در مواقع خاص نقش داشته باشد.
۳- نقش در باروری
پرولاکتین نقش در مواردی از باروری و تنظیم پریود ها دارد.
۴- تأثیر بر ایمنی
تحقیقات نشان می دهد که پرولاکتین نقشی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد.
افزایش ناطق پرولاکتین به میزان نا معقول می تواند به وضعیت های مشکل سازی منجر شود.
افزایش ناطق پرولاکتین ممکن است ناشی از عوامل متعددی از جمله ترکیبی از علل فیزیولوژیک، مصرف داروها، و مشکلات در غده هیپوفیز باشد.
در مواردی که پرولاکتین به میزان زیادی افزایش یابد بیش از حد طبیعی، مشکلاتی مانند اختلال در تنظیم پریود ها، مشکلات تخمک‌گذاری، و مشکلات جنسی ممکن است به وجود بیاید.
در این صورت، نیاز به ارزیابی پزشکی و درمان ممکن است وجود داشته باشد.
درمان افزایش پرولاکتین باید تحت نظر پزشک انجام شود و معمولاً شامل دارو ها و روش های درمانی خاص است.
با این حال، مصرف برخی مواد غذایی و تغذیه مناسب می تواند در کنترل پرولاکتین به عنوان تکمیل درمان مفید باشد.
در اینجا چند نکته تغذیه ای که ممکن است در کنترل پرولاکتین مفید باشد آورده شده است.
۱- آنتی اکسیدان ها
مصرف مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان ها می تواند به کاهش التهاب های ممکن مرتبط با افزایش پرولاکتین کمک کند.
این شامل میوه ها و سبزیجات متنوعی مانند توت، آناناس، مرکبات، اسفناج، و گلابی می شود.
۲- فیتو آنتی اکسیدان ها
مصرف مواد غذایی حاوی فیتو آنتی اکسیدان ها نیز مفید است.
گروهی از مواد شیمیایی موجود در گیاهان که به عنوان فیتو آنتی اکسیدان ها شناخته می شوند می توانند به بهبود سلامتی تخمدان کمک کنند. مثال ها شامل سویا، لوبیا، کشمش، و نعناع است.
۳- منابع پروتئین
مصرف منابع سالم پروتئین می تواند در تنظیم هورمون ها و کنترل پرولاکتین موثر باشد.
ماهی، مرغ، تخم مرغ، و ماهی های آب های عمیق از جمله منابع خوب پروتئین هستند.
۴- کربوهیدرات پیچیده
مصرف کربوهیدرات پیچیده از منابعی مانند غلات کامل، حبوبات، و سبوس گندم می تواند در کنترل قند خون و هورمون ها مؤثر باشد.
۵- منابع کلسیم و ویتامین D
کلسیم و ویتامین D مهم برای سلامتی استخوان‌ها و کنترل هورمون ها هستند. شیر و محصولات لبنی، ماهی سرد آبی، و محصولات غنی از ویتامین D مانند قارچ منابع خوبی از این عناصر هستند.
با این حال، تغذیه تنها یک جزء از درمان پرولاکتین بدن است، و همچنین باید درمان های پزشکی را در نظر گرفته و دنبال نکرد.
قبل از اقدام به تغییر در رژیم غذایی خود به منظور کنترل پرولاکتین، با پزشک خود مشورت کنید تا از تاثیر موارد تغذیه‌ای بر وضعیت شما مطلع شوید و به توصیه های وی پایبند باشید.
علت افزایش پرولاکتین چیست؟
افزایش سطح پرولاکتین در بدن می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد.
برخی از اصلی ترین علل افزایش پرولاکتین عبارتند از:
۱- تنش و استرس
تنش و استرس می تواند به افزایش سطح پرولاکتین منجر شود.
این امر معمولاً به صورت موقت است و با کاهش تنش و استرس، سطح پرولاکتین به حالت طبیعی بر می گردد.
۲- ترکیب داروها
مصرف برخی دارو ها می تواند به افزایش پرولاکتین منجر شود.
به عنوان مثال، دارو هایی که برای درمان بیش فعالی غده هیپوفیز، افسری درازمدت مصرف قرص های ضد تهوع و داروهای مشتقات مورفینی مصرف می شوند ممکن است سطح پرولاکتین را افزایش دهند.
۳- علل فیزیولوژیک
برخی تغییرات فیزیولوژیک در بدن مانند بارداری، شیردهی، خواب، و تمرینات ورزشی ممکن است به افزایش موقت پرولاکتین منجر شوند.
۴- اختلال در غده هیپوفیز
مشکلات در غده هیپوفیز، به ویژه تومور های آن، می توانند به افزایش مزمن پرولاکتین در بدن منجر شوند.
این شرایط به نام پرولاکتینوما شناخته می شوند و نیاز به درمان دارند.
۵- تنظیم نادرست هورمونی
برخی عوامل می توانند به تنظیم نادرست هورمونی در سیستم هیپوتالامو، هیپوفیزی، غدد مرتبط باجنسی منجر شوند و سبب افزایش پرولاکتین گردند.
افزایش پرولاکتین ممکن است علائمی نظیر تنش در پستان ها، تغییر در دوره پریود، و مشکلات جنسی را ایجاد کند.
در مواردی که افزایش پرولاکتین دلایلی جدی تر مثل تومور های غده هیپوفیز دارد، نیاز به مشاوره پزشکی و درمان وجود دارد.
عملکردهای هورمون پرولاکتین
پرولاکتین یک هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز پستانی یا پیش پیتوئیتری در مغز است و دارای عملکرد های متعدد در بدن می‌باشد.
این هورمون نقش های مختلفی در سیستم عصبی و غدد زایمان دارد.
برخی از اصلی ترین عملکرد های پرولاکتین عبارتند از:
۱- تنظیم تولید شیر
یکی از عملکرد های اصلی پرولاکتین در زنان پس از زایمان و در دوران شیردهی است.
این هورمون باعث تولید شیر توسط پستان ها می شود.
۲- تنظیم دوره های تخمک گذاری
پرولاکتین نقشی در تنظیم دوره های تخمک گذاری و قاعدگی زنان دارد.
این هورمون می تواند تاثیر مهمی بر روی سیستم تولید هورمون های جنسی داشته باشد.
۳- تأثیر بر ترکیبی هورمونی
پرولاکتین تأثیری در ترکیب هورمون ها و تنظیم سطوح هورمون های جنسی مختلف اعم از استروژن و تستوسترون دارد.
۴- نقش در باروری
این هورمون ممکن است در مواردی به باروری و تنظیم تخمک گذاری زنان تأثیر بگذارد.
۵- تأثیر بر رشد و توسعه غدد زایمان
پرولاکتین نقش در رشد و توسعه غدد زایمان دارد.
۶- تأثیر بر ایمنی
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که پرولاکتین ممکن است تأثیر مثبتی بر روی سیستم ایمنی بدن داشته باشد.
۷- تنظیم تنش و استرس
پرولاکتین ممکن است در تنظیم پاسخ به استرس و تنش نقش داشته باشد.
۸- تنظیم موارد مختلف دیگر
پرولاکتین در تنظیم موارد مختلف دیگری نیز نقش دارد، اما تمام عملکردهای آن هنوز به طور دقیق مشخص نشده‌اند.
ترشح پرولاکتین تا حدی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله استرس، تغییرات در سطوح هورمون های جنسی، تغذیه، و بارداری قرار دارد. افزایش نادرست پرولاکتین می تواند به مشکلات جنسی و تنظیم دوره های تخمک گذاری در زنان منجر شود.
از آن جایی که این هورمون در تعادل هورمونی بدن نقش دارد، افزایش یا کاهش نامناسب آن نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
علائم پرولاکتین بالا
افزایش نامناسب سطح پرولاکتین در بدن ممکن است به علائم مختلفی منجر شود.
این وضعیت معمولاً به نام هیپرپرولاکتینمی شناخته می‌شود. علائم و نشانه های هیپرپرولاکتینمی شامل موارد زیر می شوند.
۱- تنش در پستان ها یا گردن دردنده
افزایش پرولاکتین ممکن است باعث تورم و تنش در پستان ها شود. این وضعیت می تواند برای زنان و مردان ایجاد شود.
۲- تغییرات در تنظیم پریود
زنان ممکن است علائم ناهنجاری در دوره های پریود خود تجربه کنند، از جمله تاخیر در پریود، کاهش شدت جریان پریود، یا عدم انجام پریود.
۳- مشکلات در تخمک گذاری
در بانوان، افزایش پرولاکتین می تواند منجر به مشکلات در تخمک‌گذاری و باروری شود.
۴- تغییرات در عقلانیت و افسردگی
برخی از افراد ممکن است افسرده‌تر یا اضطرابی‌تر شوند. افزایش پرولاکتین می تواند به تغییرات در حالت روحی منجر شود.
۵- کاهش انرژی و بی حال بودن
برخی از افراد ممکن است حس کمبود انرژی و بی حال بودن تجربه کنند.
۶- خشکی مهبل
در بانوان، افزایش پرولاکتین می تواند به خشکی مهبل منجر شود که باعث مشکلات جنسی می شود.
۷- تخمک گذاری نامنظم
افزایش پرولاکتین ممکن است تنظیم نادرست دوره تخمک گذاری زنان را تحت تأثیر قرار دهد و به تخمک گذاری نامنظم منجر شود.
۸- افزایش وزن
برخی از افراد ممکن است در اثر افزایش پرولاکتین اضافه وزن کنند.
۹- تغییرات در لحن و صدا در مردان
در مردان، افزایش پرولاکتین می تواند به تغییرات در رشد مو های بدن و تغییر صدا منجر شود.
۱۰- مشکلات جنسی
افزایش پرولاکتین ممکن است به مشکلات جنسی مانند کاهش خواهش جنسی و دلتنگی جنسی منجر شود.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بهتر است با پزشک مشوره کنید تا اسباب و علائم افزایش پرولاکتین را ارزیابی کند و در صورت لزوم تشخیص دهد که آیا نیاز به درمان دارید یا خیر.
افزایش پرولاکتین ممکن است نیاز به تشخیص دقیق توسط پزشک داشته باشد تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب انجام شود.